Που βρίσκεται

Η Πυρά Ηρακλέους (ή απλά Πυρά) είναι ορεινό χωριό του νομού Φωκίδας χτισμένο σε μέσο υψόμετρο 1.160 μέτρων στις νότιες πλαγιές της Οίτης και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας με λιγοστούς μόνιμους κατοίκους τον χειμώνα. Διοικητικά η τοπική κοινότητα Πυράς ανήκει στη δημοτική ενότητα Καλλιέων και κατ΄ επέκταση στο Δήμο Δελφών.
Απέχει 233 χλμ. από την Αθήνα, 58χλμ. από Λαμία, και 49χλμ. από Άμφισσα. Οι τρόποι πρόσβασης με αυτοκίνητο από από Αθήνα, Λαμία και Πάτρα καθώς και οι σχετικοί χάρτες φαίνονται στους αντίστοιχους συνδέσμους. Επίσης μπορούμε να ταξιδέψουμε σιδηροδρομικά μέχρι τον σταθμό του Μπράλου και στη συνέχεια με ταξί να φθάσουμε στο χωριό. Τέλος σε ορισμένες χρονικές περιόδους υπάρχει λεωφορειακή γραμμή από τη Λαμία για την οποία θα πρέπει να ενημερωθεί ο επισκέπτης από τη Δημοτική Ενότητα Καλλιέων.

Ονομασία

Το όνομά του χωριού οφείλεται στην μυθολογία, καθώς σύμφωνα με αυτή, στη θέση Μάρμαρα, σε ένα μικρό ύψωμα στην είσοδο του οροπεδίου της Καταβόθρας, με θέα προς τα γύρω βουνά Παρνασσό, Γκιώνα, Βαρδούσια ο Ηρακλής κάηκε σε μεγάλη «Πυρά» για να γλιτώσει από τον χιτώνα του Νέσσου, τον οποίο είχε δηλητηριάσει η Δηιάνειρα εν αγνοία της.
Οι προηγούμενες ονομασίες του χωριού όπως αυτές προκύπτουν από τα διάφορα Φ.Ε.Κ και τα Βασιλικά Διατάγματα ήταν Γκουρίτζα, Γκουρίτσα, Γουρίτσα και Γκούρα. Μετονομάσθηκε σε Πυρά με το Δ.9-9-1927 (Φ.Ε.Κ. 206 Α /1927).

Ιστορία

Μυθολογία

Σύμφωνα με τη Μυθολογία, στη θέση Μάρμαρα, που απέχει 4,5 km από το χωριό, στην είσοδο του οροπεδίου της Καταβόθρας, ο Ηρακλής αποφάσισε να τελειώσει την ζωή του μη υποφέροντας το μαρτύριο στο οποίο τον υπέβαλλε η σκληρή Δηιάνειρα φορώντας του τον ποτισμένο με το αίμα του Κένταυρου Νέσσου, χιτώνα. Ο δηλητηριασμένος χιτώνας του ξέσκιζε και του κατέκαιγε τις σάρκες. Μάζεψε λοιπόν ξύλα και παρακάλεσε τον αγαπημένο του φίλο Φιλοκτήτη να ανάψει τη φωτιά.

Ο Φιλοκτήτης άναψε τη φωτιά και ο ημίθεος, αφού δώρισε στο φίλο του το τόξο με τα δηλητηριώδη βέλη του, τυλίχτηκε στις φλόγες. Κατά την πρώτη εκδοχή του Μύθου ο Δίας μη αντέχοντας να βλέπει το γιο του να υποφέρει τον τύλιξε στα σύννεφα (νεφεληγερέτης γαρ) και τον ανέβασε στον Όλυμπο, όπου ο Ηρακλής παντρεύτηκε την όμορφη Ήβη τη θεότητα της νιότης. Κατά μία άλλη εκδοχή ο Δίας έριξε τον κεραυνό του και στο σημείο που έπεσε ανέβλυσε ο Γοργοπόποταμος που δρόσισε τον καιγόμενο Ήρωα.

Στην περιοχή σώζονται ερείπια ορθογώνιας στοάς, κίονες δωρικού ναού του 3ου αιώνα π.Χ. Νοτίως του ναού υπάρχει βωμός, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε από την αρχαϊκή εποχή μέχρι την έλευση των Ρωμαίων. Κατά τη διετία 1919-1920 διεξήχθησαν οι πρώτες ανασκαφές από τον Νικόλαο Παπαδάκη, ενώ το 1988 επαναλήφθηκε η ανασκαφή στο χώρο της Πυράς.

Νεότερη ιστορία

Στη νεότερη ιστορία, η Οίτη αποτέλεσε ορμητήριο αντίστασης ενάντια στην τουρκική στρατιά των Κιοσέ Μεχμέτ και Ομέρ Βρυώνη που κατέβηκαν να πνίξουν την Ελληνική επανάσταση. Επίσης σύμφωνα με την βιβλιογραφία (εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, Λεξικό Ελληνικής Επανάστασης 1821 Χρ. Στασινόπουλου, εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή κ.λ.π) η Πυρά, με την παλιά της ονομασία «Γκουρίτσα» είναι η γενέτειρα του οπλαρχηγού Ιωάννη Γκούρα.

Σύγχρονη Ιστορία

Στην σύγχρονη ιστορία, τα χωριά της Οίτης είναι συνδεδεμένα με την αντίσταση κατά των Γερμανών. Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, από τις ενωμένες αντιστασιακές οργανώσεις του Βελουχιώτη και του Ζέρβα, με την βοήθεια των Άγγλων, θεωρήθηκε ένα από τα δύο σπουδαιότερα σαμποτάζ σε ολόκληρη την Ευρώπη, μια που απέκοψε για ενάμισι μήνα την τροφοδοσία του Ρόμελ στην Αφρική.